29 September 2006

Galileo Galilei (Γαλιλαίος, 1564-1642)

......
Γεννήθηκε στην Πίζα (Pisa) και πέθανε στο Αρκέτρι (Arcetri), κοντά στη Φλωρεντία. Ο Γαλιλαίος θεμελίωσε με τα πειράματά του για την ελεύθερη πτώση των σωμάτων και τις ταλαντώσεις του εκκρεμούς την ονομαζόμενη σήμερα «Κλασική Μηχανική» και γενικότερα τη Φυσική. Οι παρατηρήσεις του με ένα τηλεσκόπιο στον ουρανό και τους πλανήτες, άνοιξαν το δρόμο για τη σύγχρονη Αστρονομία. Ανακάλυψε τις φάσεις του πλανήτη Αφροδίτη, τους πρώτους 4 δορυφόρους του πλανήτη Δία, τις ηλιακές κηλίδες, καθώς επίσης τους δακτύλιους γύρω από τον πλανήτη Κρόνο. Ο Γαλιλαίος διατύπωσε επίσης πρώτος την εκτίμηση ότι ο γαλαξίας αποτελείται από ένα πλήθος αστέρων.

Το 1585 δημοσίευσε ο μεγάλος αυτός φυσιοδίφης την πρώτη επιστημονική του εργασία με τίτλο «Θεωρήματα σχετικά με το κέντρο βάρους των στερεών σωμάτων». Την αμέσως επόμενη χρονιά δημοσιεύει μελέτη σχετικά με τον υδροστατικό ζυγό. Κατά την τριετία 1586-89 πραγματοποίησε ο Γαλιλαίος μεγάλο αριθμό πειραμάτων Φυσικής. Η μέθοδός του ήταν καθαρά επιστημονική: πραγματοποιούσε πειράματα και κατόπιν εξηγούσε, με τη βοήθεια μαθηματικών υπολογισμών, τα αίτια των φαινομένων και τα συμπεράσματα, στα οποία κατέληγε.

Η φήμη του Γαλιλαίου ως φυσικού και μαθηματικού ήταν κάποια στιγμή τόσο μεγάλη ώστε το 1589 του προσφέρθηκε η έδρα μαθηματικών στο πανεπιστήμιο της Πίζας, στο οποίο είχε φοιτήσει παλαιότερα, χωρίς να πάρει όμως πτυχίο. Τελικά, έγινε καθηγητής στην Πίζα, στην Πάδοβα επί 18 έτη και από το 1610 πάλι στην Πίζα.

Ο Γαλιλαίος ανακοίνωσε τις περισσότερες από τις αστρονομικές ανακαλύψεις του κατά τη δεύτερη δεκαετία του 17ου αιώνα, οι οποίες επιβεβαίωναν τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματα του Κοπέρνικου. Η ενίσχυση αυτής της «νέας αστρονομίας» εξαγρίωσε τους συντηρητικούς κύκλους, κοσμικούς και εκκλησιαστικούς, οι οποίοι έβλεπαν στην ανατροπή των αριστοτελικών αντιλήψεων την προσβολή του πολιτικού και εκκλησιαστικού συστήματος της Τοσκάνης, της Ιταλίας και όλης της Ευρώπης. Έτσι έγινε ο Γαλιλαίος στόχος επιθέσεων και συκοφαντιών από πλευράς σημαντικών σχολαστικών «φιλοσόφων» της εποχής του.

Οι αστρονομικές αντιλήψεις του Γαλιλαίου κηρύχθηκαν πεπλανημένες, αφού ήταν αντίθετες με τις πάγιες απόψεις του Αριστοτέλη. Οι ηλιακές κηλίδες που παρατήρησε ο Γαλιλαίος εξηγήθηκαν από τους εκκλησιαστικούς «ειδήμονες» ως σύννεφα γύρω από τον ήλιο ή, κατ' άλλους, ως λεκέδες στο τηλεσκόπιο, οι δορυφόροι του Δία που επίσης κατέγραψε ο Γαλιλαίος ήταν αδύνατον να υπάρχουν, αφού κανένας αρχαίος Έλλην αστρονόμος δεν τους παρατήρησε - με γυμνό μάτι εννοείται.

Ο Γαλιλαίος είχε γίνει με την πάροδο του χρόνου ένθερμος υποστηρικτής του ηλιοκεντρικού συστήματος του Κοπέρνικου και το ανακοίνωνε σε όποιον ήθελε να το πληροφορηθεί! Αυτό τον έφερε σε οριστική σύγκρουση με την Εκκλησία, η οποία τού συνέστησε να σταματήσει να διδάσκει τις «αιρετικές» ηλιοκεντρικές αρχές που ήταν αντίθετες με την Αγία Γραφή («Στήτω ήλιος κατά Γαβαών...»). Ταυτόχρονα τοποθετήθηκε από το Βατικανό το βιβλίο του Κοπέρνικου στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων (Index). Η Eκκλησία υπερασπιζόταν, χωρίς να έχει αρμοδιότητα, τις αστρονομικές απόψεις του Αριστοτέλη και άλλων αρχαίων Ελλήνων φυσιοδιφών, τους οποίους όμως σε άλλες περιπτώσεις εξύβριζε και συκοφαντούσε ως «ειδωλολάτρες» και «κλέφτες ξένων ιδεών».

Λόγω του βιβλίου «Διάλογος» (Dialogo sapra i dui massimi sistemi del mondo) που έγραψε ο Γαλιλαίος και έθεσε σε κυκλοφορία το 1632, το οποίο περιέχει σύγκριση των πλανητικών αρχών τού Πτολεμαίου και του Κοπέρνικου, προκλήθηκε τεράστια αναστάτωση, πρώτον επειδή ήταν γραμμένο στα ιταλικά και όχι στα λατινικά, άρα θα διαβαζόταν από τον απλό λαό και δεύτερον, επειδή ο Γαλιλαίος υπερασπιζόταν σ' αυτό με σαρκασμό σε βάρος της Εκκλησίας τις απαγορευμένες αστρονομικές αρχές του Κοπέρνικου. Έτσι, εκλήθη ο μεγάλος ερευνητής σε απολογία!

Το 1633 εξαναγκάστηκε ο Γαλιλαίος να παραδεχτεί δημόσια τις «πλάνες» του για το ηλιοκεντρικό σύστημα: κατά λάθος παρουσιαζόταν στο «Διάλογο» το ηλιοκεντρικό σύστημα ως σωστό και επίσης κατά λάθος αναφερόταν εκεί ότι η Γη περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό της. Με αυτές τις «ομολογίες λάθους» διέφυγε ο Γαλιλαίος τη θανατική καταδίκη στην πυρά από την «Ιερά Εξέταση», αλλά καταδικάστηκε σε κατ' οίκον περιορισμό χωρίς χρονικό όριο, λόγω «βαρύτατων εγκλημάτων» και «υποψίας αίρεσης». Επίσης απαγορεύτηκε η κυκλοφορία του βιβλίου του που περιείχε «κατά λάθος» τις αιρετικές αντιλήψεις. Ο θρύλος αναφέρει ότι, εξερχόμενος ο Γαλιλαίος από την αίθουσα όπου συνεδρίαζε η «Ιερά Εξέταση», αναφώνησε «και όμως γυρίζει», εννοώντας την περιστροφή της Γης και ανακάλεσε έτσι την αναγνώριση της δήθεν πλάνης του. αυτό το επεισόδιο δεν τεκμηριώνεται όμως από κανένα ιστορικό στοιχείο και μάλλον δημιουργήθηκε την εποχή του Διαφωτισμού με στόχο την ηρωποίηση του ερευνητή.

Το έτος 1982, 350 χρόνια μετά τη δίκη του Γαλιλαίου, αποδέχθηκε η Εκκλησία το σφάλμα της για την καταδίκη του Γαλιλαίου και ο πάπας ζήτησε δημοσίως «συγγνώμη» για την αδικία που έγινε. Έτσι ο εκκλησιαστικός μηχανισμός εξουσίας αναγνώρισε μόλις το 1982 ότι ισχύει το ηλιοκεντρικό και όχι το γεωκεντρικό σύστημα, όταν η επιστήμη είχε προ πολλού ξεφύγει από αυτό το δίλημμα και γνώριζε ήδη ότι το πλανητικό μας σύστημα δεν είναι, παρά ένα αμελητέο υποσύνολο μέσα στο μεγάλο γαλαξία και μέσα στα δισεκατομμύρια γαλαξιών του σύμπαντος. Σήμερα προβληματίζεται δε η επιστήμη, μήπως λειτουργούν πολλά παράλληλα σύμπαντα κι εμείς βρισκόμαστε σε ένα μόνο από αυτά.

Ο Γαλιλαίος έγινε στην παγκόσμια συνείδηση σύμβολο του τολμηρού, ελεύθερα σκεπτόμενου επιστήμονα, ο οποίος περιγράφει τη φύση σύμφωνα με τις παρατηρήσεις του και όχι με βάση ιδεολογικο- φιλοσοφικές αντιλήψεις. Η προσωπικότητα του Γαλιλαίου θέτει και το χρονικό όριο, μετά από το οποίο άρχισε εκ των πραγμάτων να υποχωρεί η αξίωση του εκκλησιαστικού μηχανισμού να ελέγχει και καθοδηγεί τις επιστημονικές ανακαλύψεις, σύμφωνα με ιδεολογικές ή προσωπικές αντιλήψεις του πάπα ή μεμονωμένων ιεραρχών. Αυτή η αργή αλλά σταθερή υποχώρηση της «επιστημονικής θεολογίας» την οδήγησε σταδιακά σε αναδίπλωση και, από το 19ο αιώνα, στην παρακολούθηση από τη θέση του ουραγού πλέον την έκρηξη των επιστημών που είχε αρχίσει με την Αναγέννηση.
(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)

28 September 2006

Ισλαμιστές κατά Μότσαρτ II (?)

Ο Μπιν Λάντεν και ο Μπους έχουν πετύχει άκοπα
να αυτοτρομοκρατούνται οι αρμόδιοι (click) ...

27 September 2006

Ισλαμιστές κατά Μότσαρτ (?)

... ...
W.A.MozartΣτην απόφαση να κόψει από το πρόγραμμά της την όπερα «Ιδομενέας» (Idomeneo, 1781) του Μότσαρτ, με την πρόφαση ότι περιλαμβάνει προκλητικές σκηνές για τον προφήτη Μωάμεθ και ενδέχεται να προκαλέσει τη μήνιν των ισλαμιστών, προχώρησε η Deutsche Oper (Γερμανική Όπερα) του Βερολίνου. Αντίθετος με την παραπάνω απόφαση εμφανίζεται, ωστόσο, ο πολιτικός κόσμος της Γερμανίας, με προεξέχοντες την καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ και τον Γερμανό υπουργό Εσωτερικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.

«Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί
ώστε να μην υποχωρούμε όλο και περισσότερο απέναντι στον φόβο που έχει προκληθεί από εξτρεμιστές ισλαμιστές που είναι έτοιμοι να προσφύγουν σε βιαιότητες. Η αυτολογοκρισία από φόβο δεν είναι ανεκτή. Γίνεται αποδεκτή μόνο με υπευθυνότητα στο πλαίσιο ενός πραγματικού διαλόγου των πολιτισμών από όπου είναι αποκλεισμένη η βία», δηλώνει η Αγγελα Μέρκελ στην εφημερίδα Neue Presse.

Για να δικαιολογήσει την απόφασή της να εξαιρέσει την όπερα «Ιδομενέας» σε σκηνοθεσία του Χανς Νόιενφελς, γνωστού για τις προκλήσεις του, η διευθύντρια της Ντόιτσε Οπερ Κιρστεν Χαρμς εξήγησε χθες ότι η όπερα αυτή περικλείει «ανυπολόγιστο κίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια και την ασφάλεια των συντελεστών της όπερας» και πρόσθεσε ότι ενημερώθηκε για τους πιθανούς κινδύνους από την τοπική αστυνομία.

Σε μια από τις επίμαχες σκηνές της όπερας, της οποίας η πρεμιέρα έγινε
στο Μόναχο πριν από 225 χρόνια, τον Ιανουάριο του 1781, ο βασιλιάς της Κρήτης Ιδομενέας μεταφέρει τα κεφάλια του Ποσειδώνα, του Ιησού, του Βούδα και του Μωάμεθ και τα τοποθετεί σε τέσσερις καρέκλες. Ο γερμανικός πολιτικός κόσμος επέκρινε στον όνομα της ελευθερίας της έκφρασης την απόφαση της διεύθυνσης της Γερμανικής Όπερας, μιας από τις τρεις όπερες του Βερολίνου, για την εξαίρεση του έργου του Μότσαρτ από το πρόγραμμα.

Με αυτό τον τρόπο φαίνεται να πετυχαίνουν οι Ισλαμιστές άκοπα να επιβάλουν σε κοινωνίες έξω από τον παραδοσιακό χώρο τους, θρησκευτικές και άλλες απόψεις, με
«αντάλλαγμα» τον καθησυχασμό τους.

Idomeneo

Η είδηση στην εφημερίδα FAZ

26 September 2006

Fernando Botero

Στο προαύλιο του Μεγάρου Μουσικής, πριν από μερικούς μήνες...





(click)

25 September 2006

Η σωτηρία της ελληνικής γλώσσας και άλλα μυθεύματα

Γράφει ο «Ο Μάρκος με τα καλά τα μούσια», ο οποίος υποψιάζομαι ότι προσπαθεί να περάσει με χαλαρό ύφος προπαγανδιστικές ιδεοληψίες -μάλλον να είναι παπάς ο ίδιος και γι’ αυτό αρέσκεται στα μούσια- ότι η ελληνική γλώσσα σώθηκε επί τουρκοκρατίας στο κρυφό σχολειό που οργάνωνε η Εκκλησία. Οι απαντήσεις που δίνονται εκεί είναι πολύ σωστά του τύπου, ότι το όποιο κρυφό σχολειό ήταν περιστασιακό και λειτουργούσε με πρωτοβουλία τοπικών κληρικών, οι οποίοι ήταν (λέω εγώ τώρα) και οι μόνοι γραμματιζούμενοι της εποχής, λόγω του εκπαιδευτικού μονοπωλίου που είχε από τα χρόνια του Βυζαντίου η Εκκλησία.

Να σημειώσω ακόμα ότι το όποιο «κρυφό σχολειό» δεν ήταν πάντα και μόνο ενάντια στον «Τούρκο» αλλά και ενάντια στους υπότουρκους επισκόπους, οι οποίοι είχαν αδελφική και συναλλακτική συνεργασία σε χρήμα με τους Οθωμανούς και, φυσικά συκοφαντούσαν, καταδίωκαν, αφόριζαν όποιον εναντιωνόταν στη «συμβίωση των γενών» (βλ. Καλλίνικου Δελικανή: «Τα σωζόμενα στο πατριαρχικό αρχειοφυλάκιο εκκλησιαστικά έγγραφα», Κων/πολη 1904).

Θέλω να εστιάσω περισσότερο σε κάτι άλλο που θεωρώ σημαντική μυθοπλασία στη σύγχρονη «σχολική ιστορία», δηλαδή στην ιστορία που διδάσκεται στα σχολεία και διαδίδεται με διάφορες αφορμές (επετείους, πανηγυρικούς κ.τ.ό.) στην ελληνική κοινωνία. Ο Μάρκος ο μουσάτος δίνει ορισμό του κρυφού σχολειού που θυμίζει λόγους Χριστόδουλου περί σωτηρίας της ελληνικής γλώσσας και των ελληνικών εθίμων από τον εκκλησιαστικό μηχανισμό: «Κρυφό σχολειό σημαίνει ότι ο Ελληνισμός διατήρησε τη γλώσσα του, τα ήθη κι έθιμά του, τη μουσική του, τα τραγούδια του, τη ζωγραφική του, με μία λέξη τον πολιτισμό του ολόκληρο, δίπλα στον ιερέα. Αυτό σημαίνει. Και αυτό έγινε». Το κρυφό σχολειό ορίζεται δηλαδή εκ του αποτελέσματος που είναι η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας.

Λοιπόν, ας δεχθούμε ότι ο Ελληνισμός διατήρησε τη γλώσσα του και τα άλλα ήθη και έθιμά του, αν και με σημαντικές αναμίξεις από έθιμα άλλων βαλκανικών, μικρασιατικών και μεσανατολικών λαών, παρά την «παγκοσμιοποίηση» που λειτουργούσε τότε στην απέραντη αυτοκρατορία και για την οποία παγκοσμιοποίηση δεν είχε καμία αντίρρηση ο εκκλησιαστικός μηχανισμός (πατριάρχες, επίσκοποι κλπ.) της εποχής. Ποτέ δεν φαίνεται να έχουν αντίρρηση για κάτι, στο οποίο συμμετέχουν ιδιοτελώς.

Για να έχουμε μια ιδέα της γλώσσας που «διατηρήθηκε», διαβάζουμε στο Αρχείο Χατζηγιάννη Μέξη, Ιστορικό Αρχείο Σπετσών μια επιστολή που στέλνει κάποια Ελληνίδα στην αδελφή της στο Ναύπλιο:
«Της ενδοξοτάτις και ποληχρονεμενης
εζλι χανουμς
Ανάπλι

Ενδοξοτάτη και πολυχρονεμένη χανούμ αμελέ μου
Ακριβος χερετο και ροτο δια το χαΐρι σου
Χανουμου αμελε μου σουλεγο μεπολιβηα οτι
κατατοπαρον τινηγιαν καλος εχουμε προστινορα
καιμεαλονμουγραμα σουεγραψα
κιαντολαβες ουτεν ηξευβρο
ομοςγραψε μου διατινιγιανσου
ταπαντα σεχερετο
1821 απριλ.4

Αδελφισου
Αχαμπημπι
Χανουμ γιαερ
»
Αυτή η γλώσσα επικρατούσε λοιπόν στο λαό στις αρχές του 19ου αιώνα. Η σημερινή ελληνική γλώσσα διδάχθηκε και εμπεδώθηκε από τους πολίτες του, Έλληνες, Αρβανίτες, Τούρκους και όποιοι άλλοι βρέθηκαν εδώ και ενσωματώθηκαν, επίπονα στα 180 ύπαρξης του νεοελληνικού κράτους.

Ξέρω όμως ότι τη γλώσσα και τα έθιμά τους διατήρησαν επίσης οι υπόλοιποι Βαλκάνιοι, Βούλγαροι, Σέρβοι και Ρουμάνοι, αλλά και οι Καυκάσιοι, Αρμένιοι και Γεωργιανοί, άπαντες, μαζί με κάποιους άλλους, επίσης υπόδουλοι στους Οθωμανούς. Ποιος συνέβαλε στη διάσωση αυτών των γλωσσών; Επίσης η Εκκλησία; Πάντως, οι χριστιανοί κληρικοί αυτών των λαών δεν ισχυρίζονται κάτι τέτοιο, οπωσδήποτε όχι στο βαθμό που αυτό προβάλλεται από την ελλαδική εκκλησία, λες και χωρίς αυτήν (η οποία συνεργαζόταν, λέμε, με τους Οθωμανούς) δεν θα υπήρχαν σήμερα άνθρωποι να μιλάνε ελληνικά.

Αλλά κι αν δεχτούμε ότι και αυτοί οι υποτελείς λαοί που ανέφερα, διατήρησαν τη γλώσσα τους ως ορθόδοξοι χριστιανοί, χάριν της Εκκλησίας και μόνο, πώς μπορεί να εξηγήσουμε ότι οι Αλβανοί, οι Βόσνιοι, οι Άραβες, οι Αιγύπτιοι, οι Λίβυοι, οι λαοί της Μεσοποταμίας, οι Κούρδοι και άλλοι μουσουλμανικοί πληθυσμοί, επίσης υποτελείς στους Οθωμανούς, διατήρησαν τη γλώσσα τους; Κάποια «κρυφά σχολειά» δεν θα είχαν κι αυτοί, αφού πουθενά στην οθωμανική αυτοκρατορία δεν υπήρχε συγκροτημένο εκπαιδευτικό σύστημα;

Μάλιστα οι Κούρδοι, παρά την καταπίεση, τις απαγορεύσεις και τον ένοπλο απηνή διωγμό τους, συνεχίζουν μέχρι σήμερα, μέχρι αυτή την ώρα, ουσιαστικά χωρίς συμπαράσταση από καμιά πλευρά, να μιλάνε κουρδικά και να διεκδικούν να διδάσκουν στα παιδιά αυτή τη γλώσσα τους. Αυτούς ποιος πατριάρχης, ποιος παπάς ή μουφτής και ποιος εκκλησιαστικός μηχανισμός τους βοήθησε και τους βοηθάει;

Προσωπικά, δέχομαι ότι στη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας συνέβαλαν και οι κληρικοί και μοναχοί που χρησιμοποιούσαν αυτή τη γλώσσα στη θρησκευτική λατρεία και των οποίων το φιλελληνισμό (εφόσον ήταν Έλληνες) δεν έχω κανένα λόγο να αμφισβητήσω, χωρίς να υπάρχει όμως κάποια κεντρική προσπάθεια από τα πατριαρχεία και τις μητροπόλεις. Ποτέ και κανένα έγγραφο δεν διασώθηκε (έχουν διασωθεί και εκδοθεί πάμπολλα), το οποίο να αναφέρεται σε θέματα που προβάλλονται σήμερα ως ανδραγαθίες της εκκλησίας κατά το Μεσαίωνα και κατά την τουρκοκρατία, αφενός η διατήρηση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και αφετέρου η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας.

Μαζί με τους κληρικούς συνέβαλαν όμως και πολλοί άλλοι στη διατήρηση της γλώσσας, έμποροι, αγρότες, πειρατές, καλαμαράδες, βιοτέχνες κλπ., όλοι αυτοί που τη χρησιμοποιούσαν στις συναλλαγές και στην επικοινωνία τους. Καμιά γλώσσα δεν ομιλείται από το λαό, επειδή κάποιοι ισχυρίζονται ότι τη «διατηρούν» και τη «σώζουν» παρά μόνο, επειδή αυτή η γλώσσα εξυπηρετεί την επικοινωνία μιας ομάδας ανθρώπων. Η ελληνική γλώσσα διατηρήθηκε, λοιπόν, επειδή εξυπηρετούσε τους ελληνόφωνους, όπως διατηρήθηκαν για τον ίδιο λόγο πολλές άλλες γλώσσες στην οθωμανική αυτοκρατορία.

Έχω την άποψη ότι, ο μόνος λόγος που η Εκκλησία διεκδικεί στη μετα-οθωμανική εποχή ζηλότυπα το μονοπώλιο της «διάσωσης» είναι, επειδή έχει λερωμένη τη φωλιά της από τη συνεργασία με τους Οθωμανούς, την συχνή εξαγορά του πατριαρχικού θρόνου έναντι πεσκές, την πώληση
ορθόδοξων συγχωροχαρτιών για ζώντες και νεκρούς, τις «πατρικές διδασκαλίες» υπέρ του σουλτάνου, τους αφορισμούς των επαναστατών κ.ά. και προσπαθεί να μετατρέψει το δωσιλογισμό αιώνων σε εθνική υπηρεσία. Λυπηθείτε την, συνεργάστηκε για να σώσει τον Ελληνισμό και τη γλώσσα του, αμάρτησε για το καλό μας!

Τα περί «μίσους» που γράφει ο Μάρκος προφανώς αποβλέπουν να προκαταλάβει και να απαξιώσει κάθε κριτική απάντηση!


Αν έχετε αντίθετη ή έστω διαφορετική άποψη, θα τη διαβάσω με προσοχή!
(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)

Η σερενάτα και η συμφωνία Haffner

... ...
Οι σερενάτες του Mozart γράφτηκαν με αφορμή γεγονότα στενά συνδεδεμένα με την κοινωνική ζωή του Salzburg. Ξεπερνάνε όμως χρονικά αυτά τα γεγονότα αλλά και τις διάφορες ποιοτικά ανάλογες δημιουργίες σύγχρονων μουσικών με το μεγάλο συνθέτη, όπως του Michael Haydn (νεώτερος αδελφός του Joseph), Anton Adlgasser, Joseph Hafeneder κ.ά. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι αυτές οι σερενάτες βρίσκονται στο ρεπερτόριο μουσικών συνόλων, ακόμα και τον 21ο αιώνα.

Σχεδόν όλες οι σερενάτες του Mozart έχουν γραφτεί στην κλίμακα ντο ματζόρε, μία κλίμακα που «ακτινοβολεί» και προσδίδει εορταστική λάμψη. Οι σερενάτες δεν έχουν σταθερή δομή και συγκεκριμένο αριθμό μερών, τα χαρακτηριστικά τους μεταβάλλονται κατά περίπτωση και ανάλογα με το εορταστικό γεγονός που αποτέλεσε αφορμή για τη σύνθεσή τους.

Οι συνθέσεις αυτού του είδους είχαν στη μουσική πρακτική εκείνης της εποχής και το νόημα της δοκιμής κάποιων μοτίβων, κάποιων συνδυασμών οργάνων κτλ. Έτσι, πετυχημένες σερενάτες μετατρέπονταν σχετικά εύκολα σε τριμερείς ή τετραμερείς συμφωνίες, μετά από αφαίρεση των εμβατηρίων και μερών σουίτας και με ταυτόχρονη προσθήκη στο μουσικό σύνολο ενός ζεύγους τυμπάνων, ίσως και κάποιου χάλκινου πνευστού. Ο Mozart αναφέρει σε επιστολές του ότι αρκετές συμφωνίες του τις είχε δοκιμάσει προηγουμένως ως σερενάτες για εορταστικά γεγονότα. Αυτός είναι και ο λόγος που συχνά, ακόμα και στη βιβλιογραφία, συγχέονται η σερενάτα Haffner (KV 250) με την ομώνυμη συμφωνία, οι οποίες όμως δεν σχετίζονται άμεσα, παρά μόνο με το γεγονός ότι έχουν αφιερωθεί σε μέλη της ίδιας οικογένειας.
 

Ακόμα και σήμερα υπάρχει στο Salzburg μία οδός που φέρει το όνομα αυτής της οικογένειας, η Siegmund-Haffner-Gasse. Ο Siegmund Haffner (πατέρας), επιχειρηματίας και έμπορος, ήταν, εκτός από δήμαρχος (1768-1772) της πόλης, κάτοχος πολλών τιμητικών θέσεων στην πολιτική και κοινωνική ζωή του Salzburg. Ο γιος του, Siegmund Haffner ο νεώτερος που γεννήθηκε το ίδιο έτος με τον Mozart (1756) αλλά πέθανε πριν από αυτόν σε ηλικία 31 ετών, είχε επίσης σημαντική κοινωφελή και φιλανθρωπική δράση στην πόλη - φυσικά με τα χρήματα του πατέρα του. Η επονομαζόμενη «σερενάτα Haffner», μία οκταμερής σύνθεση με ακραία μέρη allegro και adagio-allegro assai, δύο andante, τρία menuetto και ένα rondo, έχει γραφτεί όμως για τη θυγατέρα Marie Elisabeth Haffner, όταν αυτή παντρεύτηκε τον Ιούλιο του 1776.

Το κοινωνικό γεγονός του γάμου και το καλλιτεχνικό της εκτέλεσης του έργου έχει καταγραφεί σε μία επιστολή του αυλικού συμβούλου von Schiedenhofen και γι' αυτό γνωρίζουμε σήμερα ακόμα λεπτομέρειες: «Μετά το φαγητό πήγα στη γαμήλια συναυλία που αφιέρωσε ο νεαρός Haffner στην αδελφή του Liserl (βαυαρικό-αυστριακό υποκοριστικό για το όνομα Elisabeth). Ήταν μία σύνθεση του Mozart και εκτελέστηκε στον κήπο της βίλας στο Lorto»



Αυτή η βίλα σώζεται ακόμα στο Salzburg και αποτελεί τόπο επισκέψεως τουριστών. Ιδιαίτερη εντύπωση σ' αυτό το έργο προκαλούν, μεταξύ άλλων, τα σολιστικά κομμάτια για βιολί. Προφανώς, ο Mozart έδειξε ιδιαίτερο ζήλο στη σύνθεση αυτών των κομματιών, γιατί ήταν ο ίδιος ο σολίστας του βιολιού στην πρώτη εκτέλεσή τους στο Lorto. Η υπέροχα γλυκιά μουσική αυτής της σερενάτας, ιδιαίτερα το πρώτο andante, οδήγησε τον Mozart να προχωρήσει και σε μία συμφωνική παραλλαγή της, η οποία δεν φαίνεται να διασώθηκε στο πρωτότυπο και μόνο κατ' εκτίμηση μπορεί να εκτελεστεί σήμερα.

Η λεγόμενη «συμφωνία Haffner» (KV 385, τετραμερής συμφωνία υπ' αριθμόν 35 στον κατάλογο του συνθέτη), ένα επίσης υπέροχο μουσικό έργο, το οποίο είχε αρχικά τη μορφή σερενάτας, γράφτηκε έξι χρόνια αργότερα, το 1782, όταν ο Mozart είχε εγκατασταθεί ήδη στη Βιέννη. Αφορμή για την παραγγελία αυτού του έργου ήταν οι εορταστικές εκδηλώσεις για την απονομή στο γιο Haffner του πρώτου βαθμού ευγενείας. 

 
Ενώ στις εορταστικές εκδηλώσεις του Salzburg εκτελέστηκε η σύνθεση με τη μορφή σερενάτας (η παρτιτούρα δεν βρέθηκε όμως ποτέ), στη Βιέννη απoτέλεσε με τη μορφή συμφωνίας το πρώτο έργο μίας συναυλίας (ακαδημία, Μάρτιος 1783) του Mozart, στην οποία παρευρέθη και ο αυτοκράτορας. Γράφει ο συνθέτης ενθουσιασμένος στον πατέρα του: «Το θέατρο ήταν απίθανα γεμάτο και όλα τα θεωρεία ήταν κατειλημμένα. Το καλύτερο όμως ήταν ότι βρισκόταν εκεί και η Μεγαλειότητά Του, ο Αυτοκράτωρ. Πόσο ευχαριστημένος ήταν και πόσο δυνατό χειροκρότημα μου χάρισε! ...» Στη συνέχεια καταγράφει τα χρηματικά ποσά που εισέπραξε.
(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)

24 September 2006

Ο Πάπας και ο Μωάμεθ

......
Το Ισλάμ παίρνει τη θέση του κομμουνισμού ως ο εχθρικός «Άλλος» για το Βατικανό, που υπακούει στο «πνεύμα της εποχής του». Βέβαια, λέω εγώ τώρα, παλιά βαφτιζόταν κομμουνιστής κάθε μη αρεστός στην κυβέρνηση, στο χωροφύλακα, στο γείτονα κλπ. Σήμερα δεν είναι δυνατόν να σε πουν μωαμεθανό, απλά επειδή δεν τους αρέσει η μύτη σου ή οι αντιλήψεις σου. Είναι κι αυτό μια πρόοδος... Το πλήρες κείμενο από την Καθημερινή εδώ>>>

23 September 2006

Παρακολουθήσεις και πληθωρισμός πληροφοριών...

Διάβασα στο blog ενός φίλου για κρυφές παρακολουθήσεις στο Διαδίκτυο. Λοιπόν, έχω ανακαλύψει αντίδοτο γι' αυτές τις εγκληματικές δραστηριότητες των σπιούνων: Η καλύτερη λύση κατά της κρυφής παρακολούθησης επικοινωνιακών λειτουργιών είναι η συσσώρευση τεράστιου όγκου υλικού, η πληθωριστική πίεση με "πληροφορίες" μέχρι να φρικάρουν και να τα παρατήσουν οι αρουραίοι που τα διαβάζουν.

Αν υποψιάζεστε ότι κάποιοι παρακολουθούν τα ε-μαίλια σας, αρχίστε να στέλνετε τεράστια κατεβατά στον εαυτό σας και σε ενημερωμένους φίλους, copy paste από εφημερίδες ή ιντερνετικά βιβλία, τα οποία αμέσως μετά θα σβήνετε. Το ίδιο θα κάνουν και 5-10 φίλοι σας. Με τόσα spam που παίρνουμε καθημερινά, τι είναι να έρθουν άλλα 10-15 την ημέρα? Θα τους αναγκάσετε να διαβάσουν όλη τη Βίβλο, το Κοράνι, τον Όμηρο ή όλο τον Μαρξ για να ανακαλύψουν το κρυμμένο μήνυμα που στέλνετε στους συνενόχους σας τρομοκράτες...

Αν υποψιάζεστε ότι κάποιοι παρακολουθούν τα τηλέφωνά σας, αρχίστε να παίρνετε (από την εταιρία σας, όχι πριβέ!) τα πιο απίθανα νούμερα, λέτε μια καλημέρα ή ένα "συγγνώμη λάθος" και κλείνετε. Παίρνετε αυτόματα με τον υπολογιστή τα γραφεία πρωθυπουργού, υπουργών, βουλευτών, πολλούς και διάφορους επιχειρηματίες, γνωστούς αθλητές και ηθοποιούς... Φανταστείτε να το κάνουν αυτό 1000-2000 άνθρωποι επί ένα μήνα. Κάποια στιγμή θα συλλάβουν οι ΚΥΠΑτζήδες όλους αυτούς για να δούν, ποια συνωμοσία διαπλέκεται...

Αν υποψιάζεστε ότι κάποιοι παρακολουθούν τα ραντεβού με τη γκόμενά σας με στόχο να τα καρφώσουν στη σύζυγο και να σας εκβιάσουν, αποκτήστε 4-5, πολλές γκόμενες. Ποια να πρωτοπαρακολουθούν και με ποια να σας εκβιάσουν? Θα φανεί σε όλους και στη σύζυγο, φυσικά, αστείο και υπερβολικό ότι μπορεί να είχατε 4-5 γκόμενες ταυτόχρονα!

Τι? Δεν είναι εύκολο να διακινείτε ταυτόχρονα 4-5 γκόμενες? Ε, καλά, τα μεταξωτά σώβρακα ξέρετε για ποια οπίσθια είναι, ε??


22 September 2006

Η τεχνολογία πηγή ευτυχίας ή δυστυχίας του ανθρώπου;


Το ερώτημα τίθεται συχνά από τεχνοφοβικούς ανθρώπους και μηχανισμούς, με στόχο να απαντηθεί αρνητικά και να καταδικαστεί η τεχνολογία και, γενικότερα, κάθε επιστημονική πρόοδος. Πρωτίστως, ο ορισμός της ευτυχίας και δυστυχίας είναι υποκειμενικός, έχουμε πάμπολλα παραδείγματα από την καθημερινή ζωή μας γι’ αυτό. Να δεχθούμε λοιπόν ως βάση αυτό που θεωρείται συνήθως ευτυχία (=η πλήρης ευχαρίστηση και ικανοποίηση που αισθάνεται κάποιος για τη ζωή του) και δυστυχία (=η στερημένη από χαρά και ευτυχία ζωή), εξαιρώντας αμιγώς προσωπικές εμπειρίες (έρωτας, θάνατος προσφιλούς προσώπου κλπ.) ή ακραίες καταστάσεις, όπως πολέμους, φυσικές καταστροφές και άλλα συναφή.

Ένα θεμελιώδες παράδειγμα: κάποιες εποχές οι άνθρωποι πέθαιναν από άγνωστες τότε ασθένειες (πανούκλα, χολέρα, ευλογιά κλπ.) και θεωρούσαν, με την καθοδήγηση των θρησκευτικών ιερατείων, ότι αυτό οφειλόταν σε τιμωρία από το θεό ή τους θεούς, για διάφορους λόγους που σχετίζονταν με την ατομική ή τη συλλογική ανθρώπινη συμπεριφορά. Τέτοιες δεισιδαιμονίες κυριαρχούν, βέβαια, ακόμα σήμερα σε αμόρφωτους και ανασφαλείς ανθρώπους.


Όταν ανακαλύφθηκαν σταδιακά τα φάρμακα και οι μέθοδοι καταπολεμήσεως αυτών και άλλων ασθενειών, οι άνθρωποι απηλλάγησαν από τις φοβίες, τόσο από το φόβο ενός πρόωρου θανάτου, όσο και από το φόβο ότι δήθεν διαδόθηκε κάποια επιδημική ασθένεια εξαιτίας της συμπεριφοράς τους. Οι άνθρωποι ευχαριστήθηκαν και ικανοποιήθηκαν, δηλαδή έγιναν ευτυχείς, επειδή κέρδισαν χρόνια ζωής και απέκτησαν αυτογνωσία και αυτοπεποίθηση. Αναμφίβολα αυτή η κατάκτηση οφείλεται στην επιστήμη και την τεχνολογία, δεδομένου ότι καμιά θρησκεία, καμιά δοξασία δεν έδωσε στον άνθρωπο πλούτο προσωπικών επιλογών και δεν βελτίωσε τις συνθήκες ζωής του.

Ένα άλλο σημαντικό παράδειγμα: κάποτε ήταν δύσκολο ή και αδύνατον να επισκεφτεί ο μέσος άνθρωπος συγγενείς και φίλους του που κατοικούσαν μακριά. Αν δεν είχε τα κατάλληλα μέσα, άμαξες, ζώα και υπηρέτες, δηλαδή αν δεν ήταν εύπορος, δεν ήταν δυνατόν να μετακινηθεί κάποιος από μια πόλη στην άλλη παρά μόνο με τα πόδια.

Ακόμα στις αρχές του 19ου αιώνα, περί το έτος 1825, περιγράφει ο μουσικοσυνθέτης Wagner πώς πήγε πεζοπορώντας επί πολλές ημέρες από τη Βαυαρία που ζούσε, στη Βιέννη για να συναντήσει τον Μπετόβεν. Στη διήγησή του που αποτελεί σημαντική ταξιδιωτική εμπειρία της εποχής, περιγράφονται καπηλειά και πανδοχεία και διάφοροι τύποι άμαξας που έτυχε να χρησιμοποιήσει στη διαδρομή του προς τη Βιέννη ο συνθέτης. Έχουν καταγραφεί χιλιάδες ανάλογα παραδείγματα καθημερινής πεζοπορίας για απλούς ανθρώπους, βιοτέχνες, εμπόρους, επιστήμονες και άλλους.

Κάποια αποχή άρχισαν να εκτελούν δρομολόγια ο σιδηρόδρομος και το πλοίο με ατμοκίνηση, μετά από μερικές δεκαετίες το αυτοκίνητο με μηχανή εσωτερικής καύσης, στη συνέχεια το αεροπλάνο κ.ο.κ. Κι εδώ μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι άνθρωποι έγιναν πιο ευτυχισμένοι, γιατί είχαν πλέον τη δυνατότητα να επισκεφτούν συγγενείς και φίλους, να γνωρίσουν τη φύση και την κοινωνία σε άλλες πόλεις, άλλες χώρες, άλλες ηπείρους.

Φυσικά, η ανάπτυξη και η διάδοση της επιστήμης και της τεχνολογίας είχε και αρνητικές επιπτώσεις, οι οποίες δεν επιτρέπεται να παραβλέπονται. Αναφέρουμε μερικές:
  • η σταδιακή υποβάθμιση του περιβάλλοντος,
  • η απώλεια ελέγχου στα τεχνητά ραδιενεργά υλικά,
  • η μόλυνση τροφίμων και υδάτων με εντομοκτόνα και φυτοφάρμακα,
  • η διάδοση γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών με απρόβλεπτες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις,
  • η συσσώρευση ακτινοβολιών από κάθε είδους και μορφής συστήματα εκπομπής,
  • η συνεχή παρακολούθηση μέσω της κινητής τηλεφωνίας, των πιστωτικών καρτών, των υπαίθριων συστημάτων βιντεοσκόπησης κ.ά.,
  • η επέμβαση στο γονιδίωμα με απρόβλεπτες, προς το παρόν, επιπτώσεις και προοπτικές.
Και άλλα διάφορα!

Αλλά και στις παλαιότερες εποχές υπήρχε επιβάρυνση του περιβάλλοντος, ιδίως με την καταστροφή δασών για τη ναυπήγηση πλοίων ή για την παραγωγή καυσίμων υλικών. Αυτή η επιβάρυνση ήταν βέβαια χωρικά περιορισμένη, αν και μερικές περιοχές του πλανήτη έχουν μείνει έκτοτε αποψιλωμένες. Σήμερα όλα αυτά τα επιβαρυντικά φαινόμενα παρουσιάζονται σε μεγάλη έκταση και επιδρούν αθροιστικά και γι’ αυτό αποτελούν ένα πολύ μεγάλο κίνδυνο.

Τι πρέπει να κάνουμε? Να φροντίζουμε ώστε, αφενός οι τεχνολογικές αναβαθμίσεις να υπερτερούν ποιοτικά των υποβαθμίσεων που προκύπτουν και, αφετέρου, κάθε υποβάθμιση να μην είναι τόσο δραστική ώστε να ανατρέψει όλες τις προηγούμενες κατακτήσεις και, τελικά, ολόκληρο τον πολιτισμό. Ένας από τους σημαντικούς στόχους του πολιτισμού μας είναι η εξεύρεση του άριστου μέτρου ανάμεσα στα δύο άκρα και κύριος μηχανισμός για την επίτευξη αυτού του μέτρου είναι η ολοκληρωμένη παιδεία.
(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)

20 September 2006

Fernando Botero

Στο προαύλιο του Μεγάρου Μουσικής, πριν από μερικούς μήνες...








(click)

Το πρωταρχικό κενό

... ...
Η «φύση» των πραγμάτων, και όχι κάποιοι εξωτερικοί ως προς αυτά μαθηματικοί «φυσικοί νόμοι», καθορίζει τη συμπεριφορά τους. Οι «φυσικοί νόμοι» περιγράφουν τη συμπεριφορά της φύσης, δεν την καθορίζουν.

pia04936-1024-768













Στα μαθηματικά δεν υπάρχουν ποιότητες παρά μόνο σχέσεις, κάτι που, με δεδομένη την ισχύ τους στην περιγραφή του φυσικού κόσμου, αποδεικνύει τον αναγωγισμό, δηλαδή την ανυπαρξία των οποιωνδήποτε ποιοτήτων ως θεμελιωδών συστατικών του Σύμπαντος.

Από το άρθρο του Δημ. Γκιόκα στο ενημερωτικό δελτίο του ΤΕΕ.

18 September 2006

Το θεωρητικό δίλημμα δημιουργία-εξέλιξη και το ουσιαστικό πρόβλημα...

Ο εκπαιδευτικός {Βιοηθικός}, βιολόγος από σπουδές και ειδίκευση, προβληματίζεται, όπως και πολλοί άλλοι ειδικοί επιστήμονες, εκπαιδευτικοί και θεολόγοι για το δίλημμα «δημιουργία ή εξέλιξη» και θέτει το ερώτημα μήπως τυχόν υπάρχει δυνατότητα σύνθεσης των απόψεων. Όχι ότι θα ήταν δυνατόν να γίνει επιστημονικά αποδεκτή μια παρέμβαση της δημιουργίας στην εξέλιξη, έτσι ώστε να είναι «ικανοποιημένες» όλες οι πλευρές, αλλά μήπως αυτές οι δύο ερμηνείες του κόσμου αναφέρονται σε διαφορετικά πράγματα κι έτσι δεν υπάρχει θέμα σύγκρουσης ανάμεσά τους.

Γράφει ο {Βιοηθικός} (βλέπε εδώ): «Η αφορμή για να ασχοληθώ με το θέμα μου δόθηκε από πρόσφατες ομιλίες στο Θορικό της Κερατέας του Μητροπολίτου Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικολάου με θέμα την εξέλιξη. Είναι γνωστό ότι ο Μητροπολίτης είναι ίσως ο μοναδικός από τους αρχιερείς που, εκτός από άριστη θεολογική κατάρτιση, έχει επαρκείς γνώσεις στις θετικές επιστήμες που να του επιτρέπουν παρεμβάσεις τέτοιου είδους.

«Ακούγοντας τις ομιλίες, λοιπόν, αυτές επιβεβαιώθηκε η πεποίθησή μου ότι το βιβλίο της Γένεσης δεν λειτουργεί με στόχο να ερμηνεύσει επιστημονικά την καταγωγή του σύμπαντος και του ανθρώπου αλλά είναι ανεξάρτητο από τις εκάστοτε επιστημονικές αντιλήψεις για το συγκεκριμένο θέμα. Επομένως που είναι το πρόβλημα;»

Πριν από ένα χρόνο περίπου έγραφε κάτι ανάλογο ο θεολόγος, ομότιμος καθηγητής πανεπιστημίου κ. Χ. Γιανναράς (Καθημερινή, 18-09-2005): «Μια μετα-φυσική ερμηνευτική πρόταση δεν μπορεί να φιλοδοξήσει επιστημονική ερμηνεία των φυσικών γεγονότων. Αφορά μόνο στο "νόημά" τους (ή στην απουσία «νοήματος»), μόνο στην υπαρκτική αιτία και στο υπαρκτικό τέλος-σκοπό τους ...» Και ακόμα: «Tο βιβλίο της Γένεσης, π.χ., στην Παλαιά Διαθήκη, είναι αμέσως φανερό ότι δεν γράφτηκε για να λειτουργήσει σαν επιστημονική ερμηνεία της καταγωγής του σύμπαντος. Ο στόχος του είναι, σαφέστατα, να προτείνει "νόημα" του κόσμου, να μιλήσει για την "αιτία" και τον "σκοπό" της λογικής ύπαρξης του ανθρώπου ...»

Προσωπικά έχω καταρχάς κάποιες σοβαρές αμφιβολίες για το προϊόν του συνδυασμού, θεολόγος και φυσικός επιστήμων. Είναι δυνατή μια ισορροπία ανάμεσα στις δύο αυτές εξ ορισμού αντιφατικές ιδιότητες ή απλά, η μία παρέχει πνευματικά εφόδια για την κατανόηση της φύσης και του κόσμου και η άλλη τα απαραίτητα υλικά εφόδια για βιοπορισμό; Αλλά σίγουρα δεν λύνουν πάντα οι θεωρητικοί συλλογισμοί τις απορίες μας και συχνά η πράξη δείχνει την αλήθεια. Ως προ το ερώτημα του {Βιοηθικού}, «πού είναι το πρόβλημα;», εγώ μπορώ να καταλήξω σε απάντηση προτάσσοντας μία ιστορική θεώρηση.

Η μελέτη των εξελίξεων σε κλίμακα αιώνων δείχνει ότι η αντιπαλότητα μεταξύ επιστήμης και θρησκειών εξελίχθηκε σε σύγκρουση και απέβη, στην Ευρώπη κυρίως από το 17ο αιώνα και μετά, σε βάρος των θρησκειών (αυτή τη σύγκρουση λέμε να αμβλύνουμε τώρα). Κύριο χαρακτηριστικό των τελευταίων αιώνων, ιδίως κατά τον 20ο αιώνα, ήταν η σταδιακή εγκατάλειψη των παραδοσιακών συνηθειών και ο «θρησκευτικός αποχρωματισμός» των μαζών. Ο ασθενής έπαψε να προσφεύγει πια στο ναό για προσευχή, αλλά πηγαίνει στο νοσοκομείο για θεραπεία. Ο φιλομαθής δεν περιορίζεται στα θρησκευτικά βιβλία, αλλά εκμεταλλεύεται ένα πλήθος άλλων πηγών μάθησης και πληροφόρησης, προφορικές, έντυπες και ηλεκτρονικές. Ο ταξιδιώτης δεν χρησιμοποιεί πια το γαϊδουράκι και την άμαξα ή τα πόδια του για να μεταβεί από μια πόλη σε μια άλλη, αλλά αξιοποιεί τα αυτοκίνητα, τα τραίνα, τα πλοία και τα αεροπλάνα για να επισκεφτεί άλλες πόλεις, άλλες χώρες και άλλες ηπείρους. Ο κεραυνός, ο σεισμός, το ηφαίστειο, ο πλημμυρισμένος ποταμός, η πανούκλα, η χολέρα, η ευλογιά, η παιδική θνησιμότητα κλπ. δεν οφείλονται σε θεϊκές τιμωρίες αλλά αποτελούν φυσικά φαινόμενα και φυσικές διεργασίες που είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε σε μεγάλη κλίμακα δια της επιστήμης (πληρέστερη ανάπτυξη εδώ).

Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν είναι, τί ρόλο μπορεί να παίξει πλέον η θρησκεία, αφού με τα ιερά βιβλία της απλώς «προτείνει "νόημα" του κόσμου, μιλάει για την "αιτία" και τον "σκοπό" της ύπαρξης του ανθρώπου», τα οποία όμως δεν χρησιμεύουν στις πιεστικές, καθημερινές ανάγκες της πλειοψηφίας των ανθρώπων στη Γη; Κι αν ακόμα αυτή η αντίληψη περί νοήματος, αιτίας και σκοπού δεν ανατραπεί σε κάποιες δεκαετίες σε βάρος της θρησκείας, το σίγουρο είναι ότι δεν χρησιμεύει ως ερμηνεία για τη φύση και την κοινωνία, η οποία ερμηνεία πρωτίστως ενδιαφέρει τους ανθρώπους. Η «αρμοδιότητα» του εκκλησιαστικού μηχανισμού θα υποχωρεί λοιπόν όλο και περισσότερο και ο λόγος ύπαρξής του θα είναι πολύ δύσκολο να τεκμηριωθεί.

Αν επρόκειτο για ένα αμιγώς θεολογικό θεσμό, ο οποίος κάποια στιγμή διαπιστώνει ότι παύει να υπάρχει ζήτηση για τις υπηρεσίες του και, παρότι δεν αναστέλλει τις δραστηριότητές του, υποχωρεί ταπεινά και συνεχίζει το όποιο έργο του, ίσως μέχρι να «αλλάξουν τα πράγματα», μέχρι να προκύψει εκ νέου κάποια ανάγκη γι' αυτόν, κανείς δεν θα είχε λόγο να εναντιωθεί σ' αυτό το θεσμό και ίσως να αποτελούσε και ένα υπόδειγμα για την κοινωνία μας. Κανείς δεν εναντιώνεται για παράδειγμα στον Ερυθρό Σταυρό, στο Μουσείο Μπενάκη, στο Μέγαρο Μουσικής, στο Ευγενίδειο Πλανητάριο κλπ., θεσμοί ή οργανώσεις που είναι για πάρα πολλούς ανθρώπους τελείως αδιάφοροι, ίσως και άγνωστοι, αλλά για κάποιους άλλους εκπληρώνουν έναν περισσότερο ή λιγότερο σημαντικό σκοπό.

Στην περίπτωση της «εκκλησίας» έχουμε όμως να αντιμετωπίσουμε ένα πολιτικο-οικονομικό μηχανισμό, με τεράστια περιουσία, στο μεγαλύτερο τμήμα της με ύποπτη προέλευση, της οποίας διαχειριστές είναι επαγγελματικά στελέχη που προσπαθούν να επιβάλουν την υπακοή της κοινωνίας, καλυπτόμενα κάτω από ένα δήθεν φιλοσοφικό πέπλο, με σχεδόν αποκλειστικό στόχο, όμως, να μην δημιουργούνται δυσκολίες στις διαχειριστικές τους ενέργειες και στη στρατολόγηση νέων οπαδών. Οι δήθεν φιλοσοφικές αντιλήψεις μεταβάλλονται και προσαρμόζονται εύκολα και κατά περίπτωση, όχι επειδή προέκυψαν κάποιες νέες ιδέες και ερμηνείες του κόσμου, αλλά επειδή αυτό επιτάσσει ο στόχος για αποδοτική διαχείριση και μακροημέρευση του μηχανισμού.

Το μόνο ασφαλές συμπέρασμα από την καθημερινή συμπεριφορά των εκπροσώπων του είναι ότι ο (κάθε) εκκλησιαστικός μηχανισμός ενδιαφέρεται αποκλειστικά, πρώτον να αυξήσει την περιουσία του και δεύτερον να επιβληθεί στην κοινωνία ώστε να εξασφαλίσει εχέγγυα για τη διατήρηση της περιουσίας και για την αποκλειστική διαχείρισή της από τα στελέχη του. Απευθύνεται δε αυτός ο μηχανισμός στην κοινωνία, όχι προβάλλοντας κάποια πλεονεκτήματα της ύπαρξής του και κάποιες υπηρεσίες που δεν θα ήταν σε θέση να καλύψει το κοινωνικό κράτος, αλλά αντλώντας δήθεν επιχειρήματα από (ψευδή κατά κανόνα) ιστορικά γεγονότα και από ιδεοληψίες, με τελικό στόχο τον εκφοβισμό των αγράμματων και αβοήθητων ανθρώπων της κοινωνίας, οι οποίοι αποτελούν και την πλειοψηφία της.

Εδώ ακριβώς «είναι το πρόβλημα» που θέτει (προφανώς ρητορικά) ο {Βιοηθικός}, κι εδώ μόνο μπορεί να κριθεί, αν ο όποιος θεολόγος-φυσικός είναι σε θέση να ανατρέψει αυτές τις παγιωμένες καταστάσεις. Η άποψή μου είναι ότι δεν είναι σε θέση, γιατί, ακόμα κι αν έκανε κάποια προσπάθεια, θα προέκυπτε ταχύτατα κοινωνική, πολιτική, διοικητική αποβολή του από το μηχανισμό. Σε παλαιότερες εποχές χαρακτηρίζονταν οι «επικίνδυνοι» ως αιρετικοί και οδηγούνταν στην εξορία ή στην εξόντωση (ες έδαφος φέρειν!) Σήμερα χρησιμοποιούνται ως εργαλεία εξόντωσης η συκοφαντία, η σπερμολογία ο κοινωνικός αποκλεισμός κ.ά. μέθοδοι για να ελεγχθούν τυχόν «ενοχλητικοί» ιδεολόγοι. Ο εκκλησιαστικός μηχανισμός γνωρίζει εδώ και πολλούς αιώνες να επιβιώνει, σε συναλληλία με το κράτος, και να πολλαπλασιάζει την περιουσία του, υποσχόμενος στους «πιστούς» ανύπαρκτα πλεονεκτήματα και στα στελέχη του πριγκιπική διαβίωση.

Αυτή η πεποίθησή μου προκύπτει κι από το γεγονός ότι στη μητρόπολη Μεσογαίας του συγκεκριμένου ιεράρχη «ευλογούνται» συστηματικά αυτοκίνητα από κληρικούς του και ούτε στιγμή δεν προέκυψε θέμα για διακοπή αυτής της ειδωλολατρικής αγυρτείας. Αφού δεν μπορεί να απαγορέψει ο κ. Νικόλαος αυτή την πηγή χρηματισμού των υφισταμένων του δημοσίων υπαλλήλων (αν υποθέσουμε ότι δεν συμφωνεί με αυτήν και όλοι γνωρίζουν ότι οι μητροπολίτες έχουν φεουδαρχικές δικαιοδοσίες απέναντι στους κληρικούς της μητροπόλεως που διοικούν), τί επιρροή μπορεί να έχει ο συγκεκριμένος, έστω «φωτισμένος» μητροπολίτης στο συνολικό μηχανισμό, από τον οποίο τρέφονται πολλές δεκάδες χιλιάδες μικρο- και μεγαλο-χασομέρηδες και έχουν κάθε λόγο να αντιδράσουν, αν προκύψει κάποια περικοπή;

(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)

17 September 2006

Λογοτεχνία και Διαδίκτυο

...
Στην εποχή της ψηφιακής επανάστασης τα πάντα αλλάζουν -και μαζί τους και η λογοτεχνία- που μπορεί πλέον να πάρει τη μορφή ενός άυλου κειμένου, το οποίο ταξιδεύει χωρίς προορισμό, με τη μορφή του να βρίσκεται σε διαρκή ρευστότητα και να εξαρτάται άμεσα από το βαθμό της διάδρασης ανάμεσα στον αποστολέα και τον αποδέκτη.

Οσο για τους συγγραφείς, έχουν κιόλας αρχίσει, όπως προκύπτει και από αυτά τα οποία δηλώνουν στο ανά χείρας τεύχος της «Βιβλιοθήκης», να στήνουν ή να «ανεβάζουν» ιστοσελίδες, να κοινοποιούν πληροφορίες για το έργο τους ή να συμμετέχουν σε συλλογικές προσπάθειες προώθησης της λογοτεχνίας, παίρνοντας μέρος σε διάφορες συζητήσεις και δημοσιεύοντας κομμάτια τους σε ηλεκτρονικά περιοδικά. Υπάρχουν, βεβαίως, και οι πιο προωθημένες περιπτώσεις: εκείνοι που χρησιμοποιώντας το Διαδίκτυο προσφέρουν στον αναγνώστη όχι μιαν απλή γραμμική αφήγηση, αλλά την ευκαιρία να διαλέξει, να απορρίψει, αλλά και να επιστρέψει ή να ξαναδοκιμάσει τη διαδρομή του μέσα στο κείμενο, ανάλογα με την πλοήγηση της επιλογής του. Κι όλα αυτά, βεβαίως, χωρίς ποτέ (ή χωρίς ακόμη) να καταργείται ο παραδοσιακός χώρος του βιβλίου, που δεν είναι άλλος από τον πάντα τακτοποιημένο κόσμο της τυπογραφίας. (>>> συνέχεια)


του Δημήτρη Δημητρούλη

από το ένθετο Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας

15 September 2006

Η Γενική Σχετικότητα πέρασε αυστηρές εξετάσεις

... ...
Οι προβλέψεις του Αϊνστάιν για το πώς η βαρύτητα δημιουργείται από παραμορφώσεις του χωροχρόνου επιβεβαιώθηκαν στο αυστηρότερο μέχρι σήμερα τεστ, τη δοκιμή των εξισώσεων της σχετικότητας στα ακραία βαρυτικά πεδία που δημιουργούν τα άστρα νετρονίων.

Οι ερευνητές επιβεβαίωσαν τις εξισώσεις της γενικής θεωρίας της σχετικότητας στο πώς η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που ταξιδεύει στο Διάστημα κάμπτεται όταν συναντήσει ισχυρά βαρυτικά πεδία. Όπως αναφέρει το Nature.com, οι εξισώσεις έχει διαπιστωθεί ότι ισχύουν στο Ηλιακό Σύστημα με ακρίβεια 0,002%, ωστόσο ορισμένοι θεωρητικοί φυσικοί προέβλεπαν αποκκλίσεις στην περίπτωση βαρυτικών πεδίων πολύ ισχυρότερων του Ήλιου.

Τώρα, η ερευνητική ομάδα του Μάικλ Κράμερ στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ αναφέρει στο περιοδικό Science ότι επιβεβαίωσε τη θεωρία του Αϊνστάιν στην περίπτωση των άστρων νετρονίων, υπέρπυκνων σωμάτων που συγκεντρώνουν μάζα διπλάσια του Ήλιου σε διάμετρο λίγων δεκάδων χιλιομέτρων. Η θεωρία προβλέπει ότι τα ραδιοκύματα κάμπτονται από τη βαρύτητα των άστρων και ότι, αν δύο άστρα βρίσκονται σε τροχιά το ένα γύρω από το άλλο, παράγουν βαρυτικά κύματα που δημιουργούν κυματισμούς στο χωροχρόνο και φέρνουν τα άστρα πιο κοντά. Οι μετρήσεις δείχνουν ότι οι εξισώσεις της γενικής σχετικότητας ευσταθούν με ακρίβεια 1 προς 20.000, ή 0,05%.

Οι ερευνητές μελέτησαν το σύστημα J0737-3039A/B, ένα ζευγάρι από άστρα νετρονίων τα οποία παράγουν παλμούς ραδιοκυμάτων και ονομάζονται πάλσαρ. Τα δύο πάλσαρ, που περιφέρονται το ένα γύρω από το άλλο σε μικρή απόσταση, αποτελούν το πρώτο γνωστό δυαδικό σύστημα πάλσαρ και θεωρούνται ιδανικά για τον έλεγχο της θεωρίας σε ακραίες συνθήκες: Το βαρυτικό τους πεδίο είναι 100.000 φορές ισχυρότερο από του Ήλιου, είναι τόσο μικρά ώστε να θεωρηθούν σημειακά (διάμετρος περίπου 20 χλμ) και εκπέμπουν ραδιοκύματα σε τακτά χρονικά διαστήματα, διευκολύνοντας τις μετρήσεις των παραμορφώσεων.

Οι επιστήμονες σκοπεύουν τώρα να δοκιμάσουν τη σχετικότητα σε ακόμα πιο ακραίες συνθήκες, για παράδειγμα σε δυαδικά συστήματα που αποτελούνται από από ένα πάλσαρ και μια μαύρη τρύπα. Στη Γη, στο μεταξύ, συνεχίζεται η αναζήτηση βαρυτικών κυμάτων με τα πρώρα επίγεια όργανα, ενώ σε διάστημα έξι έως επτά ευών αναμένεται να λειτουργήσει και ανιχνευτής βαρυτικών κυμάτων στο Διάστημα.

news.in.gr

Εξελικτική θεωρία και καθολική εκκλησία...

Στο τέλος Αυγούστου 2006 συγκεντρώθηκαν στη θερινή κατοικία του πάπα στο Castel Gandolfo επιστήμονες με διαφορετικές απόψεις υπέρ ή κατά της εξελικτικής θεωρίας και παρουσίασαν τις επιστημονικές και θεολογικές θέσεις τους. Στο συγκεκριμένο κύκλο παρουσιάζονται και ομιλούν παραδοσιακά μόνο άτομα που έχουν επιλεγεί από τον εκάστοτε πάπα και ουδείς παρευρίσκεται ex officio, εκτός από τον ίδιο τον πάπα φυσικά. Κύριοι ομιλητές ήταν δύο: Ο Peter Schuster, καθηγητής χημείας και πρόεδρος της Ακαδημίας Επιστημών της Αυστρίας, ο οποίος υπερασπίστηκε την εξελικτική θεωρία, και ο καρδινάλιος της Βιέννης Christoph Schoenborn, ο οποίος έγραψε σε άρθρο του, όχι σε ευρωπαϊκή εφημερίδα, αλλά στην Αμερική (NY Times) ότι υπάρχουν «ανατρεπτικές αποδείξεις για την ύπαρξη σχεδιασμού στη Βιολογία». Οι συγκεκριμένες «αποδείξεις» δεν αναφέρθηκαν πουθενά, εννοείται!

Κύριο επιχείρημα του Schoenborn και σε μια συνέντευξή του στην ιταλική εφημερίδα Il Foglio είναι ότι, τυχόν παραδοχή της εξέλιξης δεν θα κάνει πλέον δυνατή τη θεολογική τεκμηρίωση της «ελευθερίας και ευθύνης του ανθρώπου». Η σκέψη ότι δια της ολοκληρωμένης και σφαιρικής παιδείας (δικό μου σχόλιο αυτό) αποκτάει ο άνθρωπος ελευθερία και υπευθυνότητα, δεν φαίνεται να απασχολεί τους εκκλησιαστικούς κύκλους. Έτσι κι αλλιώς, ιστορικά, η καθολική εκκλησία (και όλες οι άλλου δόγματος ή θρησκεύματος) δεν έχουν στηρίξει ποτέ τη γενική και ολοκληρωμένη εκπαίδευση και την εξ αυτής παιδεία, μόνο ως ουραγοί ακολουθούν τις εξελίξεις μετά τη γαλλική επανάσταση.

Σ’ αυτό το «σεμινάριο» θεωρήθηκε μεταξύ των παρευρισκομένων ότι ο πάπας (Βενέδικτος XVI τώρα, Joseph Ratzinger ως θνητός πολίτης και καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Regensburg) δεν είναι μεν «δημιουργιστής», θεωρεί όμως ότι το σύμπαν είναι «ευφυές δημιούργημα», δηλαδή κάτι που προέκυψε κατόπιν θεϊκών ενεργειών. Απ' την άλλη πλευρά, επιμένει να αναζητηθεί και να διατυπωθεί μια ενιαία θεωρία για τη δημιουργία και την εξέλιξη. Ο ίδιος δεν μπορεί να δεχτεί ότι ο άνθρωπος είναι ένα ακόμα «τυχαίο και ασήμαντο προϊόν της εξέλιξης». Θετικό είναι ότι προβληματίζονται ο πάπας και οι συνεργάτες του και συγκαλούν συσκέψεις και συζητήσεις, κατανοητό είναι ακόμα ότι δυσκολεύεται να δεχτεί την επιστημονική αλήθεια, αλλιώς θα έπρεπε να «κλείσει» πάραυτα το θρησκευτικό και πολιτικο-οικονομικό μηχανισμό του οποίου προΐσταται και να γυρίσει σπίτι του.

Οι διέξοδοι που φαίνεται να προσφέρονται στην καθολική θεολογία και στους θεολογούντες επιστήμονες για την επίλυση του (δικού τους) προβλήματος είναι:
  • Είτε να δεχτούν ότι, ναι μεν το σώμα του ανθρώπου είναι προϊόν εξελικτικής διαδικασίας, αλλά η «ψυχή» του είναι προϊόν θεϊκής παρέμβασης και δημιουργίας. Αυτό σημαίνει, λέω εγώ, άλλη μια ομολογημένη υποχώρηση μεγάλης κλίμακας της θεολογίας έναντι της επιστήμης, η πολλοστή στη διάρκεια του πολιτισμού! 'Αντε όμως τότε να εξηγήσεις τί ακριβώς είναι η ψυχή, πότε αρχίζει και, αν αρχίζει κάποτε, πότε τελειώνει και αν δεν τελειώνει, γιατί να αρχίζει και να μην είναι αιώνια, άρα πάμε προς πιθανή μετεμψύχωση, οπότε γίνεται φιλοσοφικός και θεολογικός μύλος.
  • Είτε να ανακοινωθεί από τους επιστήμονες ότι στην εξελικτική βιολογία υπάρχουν δείγματα δημιουργίας, παρεμβάσεις ανώτερης ευφυΐας για να καθοδηγηθεί η εξέλιξη στη μία ή στην άλλη κατεύθυνση. Αλλά τότε, σκέφτομαι, θα πρόκειται για ακόμα άλυτα επιμέρους επιστημονικά θέματα, τα οποία σταδιακά, ερμηνευόμενα, θα ωθούν το δημιουργό-θεό όλο και πιο μακριά, πίσω από τα όρια του επιστητού, πίσω από τα πιθανόν συνεχή big bang και τα πολλαπλά σύμπαντα. Με αυτό τον τρόπο θα υποχωρεί σταδιακά, με μικρά βήματα, η θεολογία έναντι της επιστήμης και σε κλίμακα 40-50 χρόνων, όταν έχουν απαντηθεί όλα τα επιστημονικά ερωτήματα, δεν θα έχει μείνει τίποτα από τα αρχικά υποθετικά "δείγματα δημιουργίας".
Η πρώτη εκδοχή αποτελεί "εγχείριση με σημαντικό κίνδυνο για τον ασθενή" - την ίδια την εκκλησία! Η δεύτερη αποτελεί "θεραπεία με σταγόνες και ηλιοθεραπεία" - μέχρι το πρόβλημα να λυθεί με την πάροδο των δεκαετιών από μόνο του, δια της φυσικής οδού! Αυτή τη στιγμή η καθολική εκκλησία θέλει να περάσει την άποψη ότι οι Βιολόγοι δεν θεωρούν θεό και θρησκεία περιττό έρμα του πολιτισμού, το οποίο μπορεί να εγκαταλειφθεί λόγω αχρηστίας. Αυτό αποτελεί, φυσικά, μια ελαχιστοποιημένη, προσωρινή αξίωση απέναντι στην επιστήμη, μπροστά στη σημαντική καθημερινή υποχώρηση της θεολογίας λόγω των επιστημονικών εξελίξεων.

Ένας από τους συμμετέχοντες στο σεμινάριο στο Castel Gandolfo δήλωσε ότι μια συνετή γραμμή υποχωρήσεως θα ήταν ότι, ο δημιουργός επέλεξε τις «αρχικές και οριακές συνθήκες» (σίγουρα φυσικός ήταν ο κύριος, λέω εγώ), μέσα στις οποίες έλαβε χώρα η εξελικτική διαδικασία κλπ., χωρίς να είναι απαραίτητη μια εξειδίκευση για το είδος και το στόχο αυτών των θεϊκών επιλογών. Δηλαδή, με καθυστέρηση 2-3 αιώνων επιστρέφει η καθολική εκκλησία στο Διαφωτισμό και δέχεται ότι «ο θεός έφτιαξε ένα ρολόι, το οποίο άφησε μετά να λειτουργεί μόνο του». 'Αρα, καταργούνται τα θαύματα και οι εκδηλώσεις λατρείας, καταργούνται οι δωρεές και τα τάματα - και πώς θα ζήσουν μετά τόσοι επίσκοποι και οι συνοδείες τους πριγκιπικά;

Όλα αυτά φαίνονται λογικά μέσα από την ιστορική εξέλιξη: τετρακόσια χρόνια χρειάστηκαν για να γίνει αποδεκτό από την καθολική εκκλησία το ηλιοκεντρικό σύστημα με την παραδοχή των εγκληματικών λαθών εναντίον του Κοπέρνικου, του Γαλιλαίου κ.ά., το ίδιο περίπου χρονικό διάστημα θα απαιτηθεί για να γίνει αποδεκτή η θέση περί "αποστασιοποιημένου θεού". Επειδή δε η εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου έχει ηλικία μόνο 150 χρόνων περίπου, μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι, εφόσον διατηρηθούν οι ίδιοι ρυθμοί, σε 200-250 χρόνια θα έχει γίνει πλήρως και πανηγυρικά αποδεκτή από την καθολική εκκλησία.

Στην καθ’ ημάς Ανατολή τα πράγματα εξελίσσονται με αραβο-τούρκικους ρυθμούς, άσε και βλέπουμε. Ακόμα δεν έχει αναγνωρίσει ο ορθόδοξος εκκλησιαστικός μηχανισμός το επιστημονικά αποδεκτό ηλιοκεντρικό σύστημα - ας παραβλέψουμε τώρα τα πολλαπλά ηλιακά συστήματα, το πλήθος των γαλαξιών και το διαστελλόμενο σύμπαν ή και τα, πιθανά, πολλαπλά σύμπαντα! Είναι δυνατόν να ασχοληθεί τώρα ο κύκλος συμβούλων-επιστημόνων περί τον αρχιεπίσκοπο με «επιμέρους» επιστημονικά προβλήματα, όταν υπάρχουν τόσες κατακτημένες γνώσεις από το χώρο των θετικών επιστημών, της Ιστορίας, της Ψυχολογίας, της Κοινωνιολογίας κ.ά., τις οποίες αδυνατεί να αποδεχτεί και αφομοιώσει η ορθόδοξη εκκλησία;

Ίσως γι' αυτό προτιμούν προς το παρόν οι εκπρόσωποι της "Ορθοδοξίας" να κατασκευάσουν κανένα μεγαλοπρεπή ναό για να στεγάσουν τη μεγαλειότητά τους, να φτιάξουν 2-3 ξενοδοχεία για κερδοσκοπία στο κέντρο της Αθήνας και ένα μέγαρο στον Καρέα για να "εργάζονται" σε εξοχικό περιβάλλον. Υπάρχουν "τεράστια" ανοικτά θέματα, με τον Δαρβίνο (ποιος είναι αυτός;) θα ασχολούνται;
Βλέπε επίσης εδώ 
(Στέλιος Φραγκόπουλος)

12 September 2006

Τεχνοφοβία και οπισθοδρομικότητα...

......
Η συζήτηση επιβιώνει στην εποχή του SMS
Παρά τους κινδύνους λόγω της ηλεκτρονικής οχλαγωγίας,
ο σύγχρονος άνθρωπος δεν έχει εγκαταλείψει την αρχαία αυτή τέχνη

Τι είναι αυτό που κάνει έναν άνθρωπο εξαιρετικό συνομιλητή; Οταν μια κυρία μού περιέγραψε έτσι κάποιον γνωστό της, τη ρώτησα σε τι οφειλόταν η επιτυχία του. Σε ποια θέματα είχε λάμψει ώστε να αξίζει τον έπαινό της; Δεν θυμόταν. Το μόνο που μπορούσε να θυμηθεί ήταν τρεις λέξεις που εκείνος είχε προφέρει, κι αυτές ήταν: «Αλήθεια; Πολύ ενδιαφέρον!».

Λέγεται ότι η τέχνη της συζήτησης χάνεται. Πεθαίνει μέσα σε μια κόλαση από τηλεοράσεις, κινητά τηλέφωνα, SMS, email, iPod, μπαρ με δυνατή μουσική. Εκεί συναντάει άλλα ωραία πράγματα που και αυτών έχει ανακοινωθεί ο θάνατος, όπως οι έφηβοι με καλούς τρόπους, οι εύγευστες ντομάτες και τα μυθιστορήματα. Σήμερα κανένας δεν συζητάει. Ολοι κραυγάζουν και στέλνουν ηλεκτρονικά μηνύματα.

Αυτό υποστηρίζει ο κοινωνικός ιστορικός Στίβεν Μίλερ στο νέο του βιβλίο «Conversation: A History of a Declining Art» («Συζήτηση: Η ιστορία μιας παρακμάζουσας τέχνης»). Αν έχει δίκιο σε αυτά που λέει, οδεύουμε προς τα πίσω, πέφτουμε από τα ύψη της τονωτικής, ζωντανής ανθρώπινης επικοινωνίας στον παλαιολιθικό αφηγητή του Ε.Μ. Φόρστερ, που «το υπναλέο ακροατήριό του κρατιόταν ξύπνιο μόνο με τη βοήθεια της αγωνίας». Αν έχανε την προσοχή τως ακροατών του, τον σκότωναν ως άχρηστο. Η Σεχραζάντ είχε το ίδιο πρόβλημα. Ωστόσο, η αφήγηση ιστοριών, οσοδήποτε καλή, είναι μισή μόνο συζήτηση.

Ο Μίλερ ξεκινά με τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Κικέρωνα, οι οποίοι πρώτοι παρατήρησαν ότι η ελεύθερη συζήτηση, επειδή είναι πρόσκαιρη και αλογόκριτη, αποτελεί το θεμέλιο του ελεύθερου λόγου. Η συζήτηση ήταν πάντα απειλή για τον αυταρχισμό. Εξ ου και η γοητεία που άσκησε στον Διαφωτισμό. Για τον Μονταίνιο, ήταν πνευματική γυμναστική, η «καρποφόρα και φυσική άσκηση του νου», σε αντίθεση με τη «νωχελική, ασθενική κίνηση» του διαβάσματος. Για τον Σουίφτ, τον Τζόνσον, τον Χιουμ και τους δοκιμιογράφους του 18ου αιώνα, η συζήτηση ήταν το κοινωνικό λιπαντικό της λέσχης και του καφενείου. Η Λαίδη Μαίρη Γουότλεϊ Μόνταγκιου και η Κυρία Θραλ απέδειξαν πως αυτή η έλλειψη κανόνων και επισημότητας που χαρακτηρίζουν την ελεύθερη συνομιλία έδωσε τη δυνατότητα στις γυναίκες να επισκιάσουν τους άντρες στους κοσμικούς κύκλους. Η συζήτηση έγινε ευφημισμός για το σεξ.

Φταίει ο... καλός φωτισμός

Οι ιστορικοί του πολιτισμού είδαν αυτή τη χρυσή εποχή της συζήτησης να καταστρέφεται από επιθετικές καινοτομίες. Τα φτηνά βιβλία και οι εφημερίδες αποθάρρυναν τη συνομιλία. Βικτωριανοί παρατηρητές διεκτραγώδησαν το γεγονός ότι ο καλύτερος φωτισμός στα σπίτια έκανε τους ανθρώπους να διαβάζουν αντί να μιλάνε. Με αποτέλεσμα ο Τοκβίλ να προσάψει στους Αγγλους μια «παράξενη αντικοινωνικότητα, συγκρατημένη και σκυθρωπή». Και ο Οργουελ, τον 20ό αιώνα, ήταν πεπεισμένος ότι το ραδιόφωνο και άλλοι «μοναχικοί, μηχανικοί τρόποι αναψυχής» καταδίκαζαν σε θάνατο τη συζήτηση. Τον καιρό της Βιρτζίνια Γουλφ, η συζήτηση είχε υπονομευθεί από τη συμβατικότητα. Η συγγραφέας είπε κάποτε ότι μια ευφυής παρατήρηση την ώρα του τσαγιού αντιμετωπίζεται σαν «ατύχημα που το αγνοούσε κανείς, σαν μια κρίση φταρνίσματος ή σαν να στραβοκατάπινε κάποιος ένα κουλουράκι». Για τη Ρεμπέκα Γουέστ, η συζήτηση ήταν μια ψευδαίσθηση, «ο θόρυβος διαπλεκόμενων μονολόγων».

Ο Μίλερ, λοιπόν, δεν είναι ο πρώτος που παρατηρεί μια παρακμή στην πιο εγκεφαλική των απολαύσεων. Βλέπει απειλές στη συζήτηση σε κάθε πολιτιστική μόδα, από την πολιτική ορθότητα που χαρακτηρίζει ως ταμπού λέξεις και θέματα μέχρι την αντικουλτούρα των σίξτις και την εμμονή της στην αυθεντικότητα, τον εγωτισμό και τη νοοτροπία «όσα πάνε κι όσα έρθουν». «Κάνει συζήτηση ο Εμινεμ;», ρωτάει ο Μίλερ. Οχι, ο λόγος του χάνεται μέσα στην κακοφωνία του ραπ, του θυμού, της μαγκιάς, του σαρκασμού. Οταν ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Ντικ Τσένι προκλήθηκε από έναν συνάδελφο να συζητήσει απαντώντας σε συγκεκριμένες ερωτήσεις στη Γερουσία, έμεινε σα χαμένος. Μέσα σ’ εκείνο τον ναό της πολιτικής ομιλίας, στοιχειωμένο από τα φαντάσματα των ρητόρων και τη σκιά της μεγαλόπρεπης Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, το μόνο που μπόρεσε να μουρμουρίσει ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ ήταν ένα «άντε στο διάολο!». Ηταν, όπως έγραψε ο σχολιαστής Ράσελ Μπέικερ, «η απόλυτη κατάντια της γλώσσας».

Εικονική επαφή

Επειδή η συζήτηση απαιτεί μικρή προσπάθεια, η τεχνολογία έχει επινοήσει αυτά που ο Μίλερ αποκαλεί «συσκευές αποφυγής συνομιλίας». Το να υποχρεωθείς να μιλήσεις σε αγνώστους θεωρείται ενοχλητικό, έτσι πολλοί κυκλοφορούν μ’ ένα iPod ή ένα κινητό τηλέφωνο μονίμως κολλημένο στο αυτί τους. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια υποκαθιστούν την ανθρώπινη επαφή με την εικονική, ενώ τα μηνύματα με το κινητό και η ηλεκτρονική αλληλογραφία υποκαθιστούν το παλιομοδίτικο τηλεφώνημα. Παρ’ όλο που αυτό μπορεί να έχει αναζωογονήσει την προ πολλού αχρηστευμένη επιστολή, τα email και τα SMS είναι φτωχά υποκατάστατα της ζωντανής συνομιλίας. Η εφημερίδα «Ουάσιγκτον Ποστ» αναφέρθηκε σε μια οικογένεια έξι ατόμων στης οποίας το σπίτι υπήρχαν, μεταξύ άλλων συσκευών, εννέα τηλεοράσεις, έξι υπολογιστές, έξι κινητά, τρία στέρεο και δύο DVD player. Τα μέλη της σπανίως μιλούσαν μεταξύ τους. Οταν πεινούσαν, κατάπιναν στα γρήγορα το φαγητό τους για να επιστρέψουν στις ηλεκτρονικές φωλιές τους. Γι’ αυτούς, η συζήτηση ήταν κάτι αχρείαστο: την είχε αντικαταστήσει η ανταλλαγή μικρών προτάσεων με απολύτως απαραίτητες πληροφορίες.

Σ’ έναν τέτοιο κόσμο, οι άνθρωποι συγκεντρώνονται όχι για να συζητήσουν αλλά για να προβάλουν τον εαυτό τους. Σε συσκέψεις, σε μπαρ και σε πάρτι, οι μετέχοντες λειτουργούν με το σύστημα του μονολόγου. Μόλις που έχεις χρόνο για μια έξυπνη ατάκα προτού σε διακόψουν. Δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για το πνευματικό γυμναστήριο του Μονταίνιου, κι ακόμα λιγότερο γι’ αυτό που ο φιλόσοφος Μάικλ Οουκσοτ αποκαλούσε «απρογραμμάτιστη διανοητική περιπέτεια». Ακόμα και η καινούργια μόδα των ομάδων «ανάγνωσης και συνομιλίας» δείχνει ότι η συζήτηση προκαλεί πλέον τόση αμηχανία που χρειάζεται τις τυπικότητες μιας οργανωμένης εκδήλωσης. Η «φοβία της συζήτησης» έχει πολλά θύματα.

Υπάρχει ελπίδα

Ο Μίλερ δεν είναι απόλυτα απαισιόδοξος. Παραθέτει αυτό που είπε ο Χιουμ, ότι «η ροπή προς τη συντροφιά και την κοινωνική συναναστροφή είναι ισχυρή σε όλα τα νοήμονα όντα». Νομίζω όμως ότι υποτιμά πολύ αυτή τη διαίσθηση του Χιουμ. Ποιος θα μπορούσε να προβλέψει ένα τέταρτο του αιώνα πριν, ότι η παθητική δραστηριότητα της παρακολούθησης τηλεόρασης θα μπορούσε να αντικατασταθεί από την πιο ενεργητική της ηλεκτρονικής ανταλλαγής; Φαινόμαστε σαν να είμαστε σε διαρκή κατάσταση συνομιλίας. Ο στρατός των ζόμπι που περιπλανιέται στους δρόμους των πόλεων μιλώντας στον αέρα, συζητάει. Το τηλέφωνο δεν είναι πια αυτό που ήταν για τους γονείς μου, το μέσον για να μεταδώσεις ένα βιαστικό, επείγον μήνυμα. Είναι μέσον συζήτησης. Και τι είναι το blog παρά ένα ψηφιακό καφενείο, που του λείπει μόνο ο σεβασμός στο αξίωμα του Σουίφτ ότι ο πιο θανάσιμος κίνδυνος για τη συζήτηση είναι ένας βαρετός συνομιλητής;

Αναλλοίωτοι κανόνες στο πέρασμα των αιώνων

Μπορεί ο 18ος αιώνας να ήταν η χρυσή εποχή γι’ αυτή την τέχνη. Ομως στο πέρασμα του χρόνου, στις γενιές που διαδέχονταν η μια την άλλη, δεν φάνηκε να μειώνεται η τάση για ανθρώπινη οικειότητα που είναι η ουσία της καλής συζήτησης. Βλέπω τα νεαρά αγόρια και κορίτσια που συγκεντρώνονται στα πάρκα ή έξω από τα μπαρ και μου φαίνονται ότι συνεχώς βρίσκονται εν μέσω ζωηρής συζήτησης. Το γεύμα με φίλους, οι περίπατοι με παρέα, το σαββατοκύριακο, οι διακοπές, εξακολουθούν να απαιτούν τη δεξιότητα της συζήτησης. Η πληθώρα των μοδάτων ρεστοράν προσφέρουν ένα σκηνικό όχι μόνο για τη γαστρονομία αλλά και για τη συνομιλία (παρ’ όλο που όταν ρώτησα τον Τέρενς Κόχραν γιατί τα ρεστοράν του είναι τόσο θορυβώδη μου απάντησε ότι ήταν επειδή τα νεαρά άτομα νιώθουν αμηχανία όταν είναι υποχρεωμένα να συζητήσουν).

Οι κανόνες της καλής συζήτησης δεν έχουν αλλάξει με την πάροδο των αιώνων. Από τον καιρό του Κικέρωνα οι ειδικοί συμβουλεύουν ποτέ να μη συζητάμε με πολλούς γιατί, όπως είπε ο Σουίφτ, «στη μεγάλη παρέα, ελάχιστοι ακούνε». Μας λένε να είμαστε σύντομοι, να μη διακόπτουμε και να προσέχουμε να μη γινόμαστε βαρετοί. Να αποφεύγουμε τα ανέκδοτα. Να αναφερόμαστε σε άλλους αλλά όχι στον εαυτό μας. Να ακούμε τους συνομιλητές μας και να είμαστε έτοιμοι να αλλάξουμε γνώμη. Και πάνω απ’ όλα, να σεβόμαστε τους κανόνες της ευγένειας. Οταν ο Δρ Τζόνσον βρέθηκε σε ένα γεύμα μαζί με τον μισητό εχθρό του Γουίλκς, ο σεβασμός του για τον οικοδεσπότη τον έκανε να δαμάσει το θυμό του και να μιλήσει, και τελικά χάρηκε τη βραδιά. Αυτή η πειθαρχία, η υποταγή του θυμού στους καλούς τρόπους, αποτελεί το κλειδί για την αναζωογονητική, ελεγχόμενη αναρχία που είναι η καλή συζήτηση.

Ολοκληρώνοντας το πόνημά του για την ιστορία του δυτικού πολιτισμού, ο Κένεθ Κλαρκ αναζήτησε την ουσία του και τη βρήκε σ’ αυτή την συνθήκη της ευγένειας. Την αποκάλεσε «το τελετουργικό με το οποίο αποφεύγουμε να πληγώσουμε ο ένας τον άλλο για να ικανοποιήσουμε το εγώ μας». Διά μέσου της ιστορίας, η ευγένεια έχει προσφέρει στους ανθρώπους την αυτοπεποίθηση να συνδιαλέγονται δημιουργικά κι έτσι να ανεβαίνουν την κλίμακα της ευφυΐας. Κάθε γενιά σωστά θεωρεί το τελετουργικό αυτό ιερό και φοβάται για το μέλλον του. Προς το παρόν, δεν φαίνεται να κινδυνεύει.

The Guardian, Καθημερινή 3/9/06
'Αλλες θέσεις περί τεχνοφοβίας και οπισθοδρομικότητας εδώ

05 September 2006

Τεχνολογία και αρχαίοι Έλληνες

... ...
Έλληνες θεωρούμε ότι αρχίζουν να ονομάζονται οι άνθρωποι στον ελλαδικό χώρο από τη μυκηναϊκή εποχή και μετά. Η γραπτή ελληνική γλώσσα με το «νέο αλφάβητο» θεωρούμε συμβατικά ότι αρχίζει να χρησιμοποιείται, με τη χρονολόγηση της οινοχόης Διπύλου, από τη δεκαετία 750-740 π.Χ. Είναι το αρχαιότερο δείγμα με ελληνική γραφή, η οποία σημειωτέον έχει χαραχθεί από δεξιά προς τα αριστερά και περιέχει ακόμα 1-2 φοινικικούς χαρακτήρες.

Οινοχόη ΔιπύλουΟι Έλληνες της κλασικής εποχής, του χρυσού αιώνα και μετά, δεν είχαν σε μεγάλη εκτίμηση την τεχνολογία. Ο Αριστοτέλης αναφέρει στο βιβλίο του Πολιτικά ότι «... στην ευνομούμενη πόλη... οι πολίτες δεν κάνουν τη ζωή, ούτε του τεχνίτη ούτε του εμπόρου, γιατί τέτοια ζωή στερείται αρχοντιάς και είναι εχθρική προς την τελειότητα του χαρακτήρα.»

Τις τεχνικές δουλειές εκτελούσαν λοιπόν σχεδόν αποκλειστικά οι μέτοικοι και οι δούλοι. Βέβαια, οι Έλληνες αυτής της εποχής ανέπτυξαν τη φιλοσοφία, τις τέχνες και τα γράμματα, κυρίως στο ευνοϊκό πολιτικό κλίμα της Αθήνας. Ως σημαντικά τεχνολογικά έργα της εποχής μπορούμε να θεωρήσουμε την αξιοποίηση των μεταλλευμάτων του Λαυρίου, τη ναυπήγηση εμπορικών και πολεμικών πλοίων και, στον τομέα των υποδομών, την εκσκαφή του Ευπαλίνειου Ορύγματος επί τυράννου Πολυκράτη στη Σάμο (550 π.Χ.) και την κατασκευή του Ευρίαλου Φρούριου επί τυράννου Διονυσίου στις Συρακούσες (αρχές 4ου αιώνα π.Χ.)

Τα δομικά έργα των Αθηναίων της εποχής του χρυσού αιώνα δεν προσθέτουν κάτι καινούργιο στον τεχνικό τομέα, αλλά μόνο στον αρχιτεκτονικό και καλλιτεχνικό. Σημαντικότερο από τα δομικά έργα των Αθηναίων είναι ο Παρθενών στην Ακρόπολη της Αθήνας, του οποίου η σημασία είναι επίσης τεράστια από αρχιτεκτονικής και συμβολικής και λίγο από τεχνικής σκοπιάς. Παρ' όλα αυτά, σημαντικό τεχνικό ενδιαφέρον έχουν διάφορες λεπτομέρειες, π.χ. οι μηχανισμοί, με τους οποίους οι Αθηναίοι τεχνικοί και οι δούλοι ανέβαζαν τα μάρμαρα στην κορυφή του λόφου.

Επόμενο στάδιο ανάπτυξης και ευρύτερης διάδοσης της ελληνικής τεχνολογίας είναι η ελληνιστική εποχή, κατά την οποία αναδεικνύεται ως κέντρο επιστήμης και τεχνολογίας η Αλεξάνδρεια. Το καθεστώς εξουσίας είναι πλέον ρωμαϊκό αλλά οι επιστήμονες σχεδόν όλοι Έλληνες.

Θετικό χαρακτηριστικό αυτής της εποχής είναι ότι οι επιστήμες και η τεχνολογία είχαν ευρύτερο χώρο για τη διάδοσή τους, υπήρχε αυτό που ονομάζουμε σήμερα μεγαλύτερη αγορά. Αρνητικό χαρακτηριστικό είναι ότι από την εποχή της υποταγής των πόλεων στους Μακεδόνες, εντάχθηκε ο ελληνόφωνος χώρος σε αυτοκρατορικά σχήματα. Έτσι, όταν το πολιτισμικό περιβάλλον έγινε αδιάφορο προς τις επιστήμες και την τεχνολογία, όπως στα χρόνια παρακμής της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ή και εχθρικό, όπως συνέβη μετά την επικράτηση του χριστιανισμού, η καλλιέργεια των επιστημών μειώθηκε στον ελληνόφωνο χώρο μέχρι μηδενισμού.

Σημαντικότερα από τα τεχνολογικά έργα της ελληνιστικής εποχής είναι οι κατασκευές του Αρχιμήδη, η ναυπήγηση θεόρατων σκαφών, όπως η Συρακουσία και τα αυτόματα του Ήρωνα. Σημαντικότερο απ’ όλα αυτά είναι όμως αναμφίβολα ο λεγόμενος μηχανισμός των Αντικυθήρων. Ένας μηχανικός υπολογιστής με περίπου 30 μεταλλικά γρανάζια, ο οποίος προοριζόταν μάλλον για αστρονομικές παρατηρήσεις και μελέτες. Τα κομμάτια του που βρέθηκαν στα Αντικύθηρα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα.(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos)